احکام اسلامی

به نام خدا

  باسلام

با توجه به نزدیک شدن ماه مبارک رمضان، مسئله ای که بین کشورهای اسلامی، مهم و دغدغه اصلی مسلمانان بوده است، آغاز ماه مبارک رمضان و ماه شوال و رویت هلال شب اول و آخر ماه می باشد.

بنابراین با توجه به فرا رسیدن این ایام تصمیم گرفتم تا مسائل و استفتائات مراجع تقلید که مربوط به رؤیت هلال ماه  است را برای شما بنویسم. اما قبل از آن باید به نکته ای اشاره کنم و آن، اینکه بعضی از مردم ، علت اصلی این اختلافات را نظر مراجع تقلید می دانند و در اکثر موارد انگشت اتهام خود را به سوی مراجع تقلید دراز کرده و آنها را مقصر واقعی این جریانات می دانند، در حالی که اینگونه قضاوتها صحیح نمی باشد و پیدا کردن ماه در اول و آخر ماه رمضان از مصادیق احکام است نه از باب صدور حکم و فتوا که مراجع را مقصر بدانیم. و اخباری هم که ما در اول و آخر ماه رمضان از دفاتر آیات عظام تقلید میشنویم به خاطر خبرهایی است که از افراد مورد اعتماد مراجع تقلید در مورد رؤیت هلال ماه به آنها خبر داده می شود است. پس منشا اصلی این جریانات، اختلافی است که مردم بر سر دیدن یا ندیدن ماه دارند وگرنه در مورد ثبوت اول رمضان و آخر ماه رمضان بعد دیده شدن ماه هیچ یک از علما و مراجع تقلید با هم اختلافی ندارد.

اول از همه روایتی است از امام صادق علیه السلام که ثبوت ماه رمضان و شوال را فقط با ماه دیدن درست می دانند و این جور فرموده اند که: "هنگامی که هلال ماه را دیدید روزه بگیرید و هنگامی که آن را دیدید افطار کنید و در این باب، اِعمال نظر و کاربرد ظن و گمان سودی ندارد و هلال ماه نشانه ماه است که به واسطه آن عبادتهایی چون روزه گرفتن، روزه گشودن، حجّ گزاردن و دیگر از مناسک مربوط به ماههای سال بر دینمداران واجب می گردد."

کتاب مقنعه شیخ مفید(ره) (م:413ه.ق)

راه ثابت شدن اول ماه 

اول ماه به فتوای تمام مراجع تقلید به چند چیز ثابت می شود، که چهار مورد اول آنرا همه مراجع عظام با هم اتفاق نظر دارند و انرا قبول دارد ولی در مورد آخری اختلافی وجود دارد که بعضی از مراجع آنرا قبول نمی کنند. که این موارد را به همراه اختلاف مراجع تقلید در اینجا آورده ام.

به فتوای آیت الله امام خمینی(ره)، آیت الله خامنه ای، آیت الله فاضل لنکرانی، آیت الله بهجت،آیت الله نوری همدانی، آیت الله صافی گلپایگانی، آیت الله مکارم شیرازی، آیت الله تبریزی:

مسئله - اول ماه به پنج چیز ثابت می شود:

اول- آنکه خود انسان ماه را ببیند.

دوم- عده ای که از گفته ی آنان یقین پیدا می شود، بگویند ماه را دیده ایم، و همچنین است هر چیزی که به واسطه آن یقین پیدا شود.

سوم- دو مرد عادل بگویند در شب ماه را دیده ایم، ولی اگر صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند یا شهادتشان خلاف واقع باشد، مثل اینکه بگویند داخل دایره ماه طرف افق بود، اول ماه ثابت نمی شود، اما اگر در تشخیص بعضی خصوصیات اختلاف داشته باشند، مثل اینکه یکی یگوید ماه بلند بود و دیگری بگوید نبود، به گفته آنان اول ماه ثابت می شود.

چهارم- سی روز از اول ماه شعبان بگذرد که بواسطه آن اول ماه رمضان ثابت می شود.

پنجم- حاکم شرع حکم کند که اول ماه است.

مسئله 1730 توضیح المسائل امام خمینی(ره). سوال 848 کتاب استفتائات آیت الله خامنه ای. مسئله 1739 رساله آیت الله تبریزی. کتاب صوم فصل سوم:طرق ثبوت هلال کتاب جامع المسائل آیت الله بهجت. مسئله 1800 رساله توضیح المسائل آیت الله فاضل لنکرانی. مسئله 1456 رساله آیت الله مکارم شیرازی. مسئله 1739 رساله آیت الله صافی گلپایگانی. مسئله 1727 رساله آیت الله نوری همدانی.

مسئله بعدی که فقط همین مراجع تقلید که نام آنها را در بالا نوشته ام قبول دارند مورد پنجم از موارد ثبوت هلال ماه است (حاکم شرع حکم کند که اول ماه است):

مسئله- اگر حاکم شرع حکم کند که اول ماه است، کسی هم که تقلید او را نمی کند، باید به حکم او عمل نماید، ولی کسی که می داند حاکم شرع اشتباه کرده، نمی تواند به حکم او عمل نماید.

مسئله 1731 توضیح المسائل امام خمینی(ره). سوال 349 کتاب استفتائات آیت الله خامنه ای. مسئله 1740 رساله آیت الله تبریزی. کتاب صوم فصل سوم:طرق ثبوت هلال کتاب جامع المسائل آیت الله بهجت. مسئله 1801 رساله توضیح المسائل آیت الله فاضل لنکرانی. مسئله 1457 رساله آیت الله مکارم شیرازی. مسئله 1740 رساله آیت الله صافی گلپایگانی. مسئله 1728 رساله آیت الله نوری همدانی.

ولی به فتوای آیت الله سیستانی،  آیت الله وحید خراسانی برای ثبوت اول ماه فقط چهار شرط اول پذیرفته است و شرط آخری مورد قبول این مراجع تقلید عظام نیست.

مسئله- اول ماه به چهار چیز ثابت مى شود: 

اول- آن که خود انسان ماه را ببیند.

دوم- عـده اى کـه از گـفته آنان یقین یا اطمینان پیدا مى شود , بگویند ماه را دیده ایم و هم چنین است هر چیزى که به واسطه آن یقین یا اطمینان پیدا شود.

سـوم- دو مـرد عادل بگویند که در شب ماه را دیده ایم , ولى اگر صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند , اول مـاه ثابت نمى شود .

چـهـارم- سى روز از اول ماه شعبان بگذرد که به واسطه آن اول ماه رمضان ثابت مى شود , و سى روز از اول رمضان بگذرد که به واسطه آن , اول ماه شوال ثابت مى شود.

مسئله 1739 رساله حضرت آیت الله سیستانی. مسئله 1738 کتاب توضیح المسائل حضرت آیت الله وحید خراسانی.

و فتوای این دو مرجع تقلید عالی قدر در مورد حکم حاکم شرع این است که:

مسئله 1740- اول ماه به حکم حاکم شرع ثابت نمی شود و رعایت احتیاط اولی است.

رساله حضرت آیت الله سیستانی

مسئله 1739 - ثبوت اول ماه به حکم حاکم شرع محل اشکال است.

 کتاب توضیح المسائل آیت الله وحید خراسانی