مختصری از فوائد وضو

مقدمه

وضو به عنوان یک عبادت، در دستور کار مسلمین قرار گرفته و عبارت است از :شستن صورت و دست ها و مسح سر و پاها با شرایط خاص معنوی که باعث نورانیت فرد می شود.

بى گمان، وضو داراى دو فایده روشن است: فایده بهداشتى و فایده اخلاقى و معنوى.

از نظر بهداشتى، شستن صورت و دست ها، آن هم پنج بار و یا دست کم سه بار در شبانه روز اثرى بسیار سازنده در پاکى بدن دارد. مسح سر و روى پاها، که شرط آن رسیدن آب به موها یا پوست است، سبب مى شود که این اعضا را نیز پاکیزه بداریم.

قرآن درباره فلسفه وضو مى فرماید: «ما یُرِیدُ اللّهُ لِـیَجعَلَ عَلَیکُمْ مِن حَرَج وَلکِنْ یُریدُ لِیُطَهِّرَکُم ؛ خداوند با برنامه وضو و غسل نمى خواهد سختى را براى شما پدید آورد، بلکه مى خواهد شما را پاک سازد.»

امام رضا(علیه السلام) مى فرماید:« إِنّما اُمِرَ بِالْوَضُوء وَبُدِأ بهِ لِأَن یَکُون الْعَبدُ طاهِراً إَذا قامَ بَیْنَ یَدَىِ الْجَبّار عِنْدَ مُناجاتِهِ إِیّاه مُطیعاً لَهُ فیما أَمَرَه نَقِیّاً من الأَدْناس والنّجاسَة مَعَ ما فیهِ مِن ذَهابِ الکَسل وَ طَردِ النُّعاسِ وَ تَزْکِیةِ الْفُؤادِ لِلْقِیام بَینَ یَدَىِ الجَبّار؛خداوند واجب فرموده است بندگانش وضو گیرند و نماز را با آن آغاز کنند تا در پیشگاهش پاکیزه و فرمانبردار باشند و از آلودگى ها و نجاسات پیراسته گردند. افزون بر این، وضو موجب از میان رفتن کسالت و افسردگى مى شود و قلب آدمى را براى بازیافتن در حضور خداى جبّار پاک مى سازد.»

اعجاز وضو در علم پزشکی

«یا ایها الذین آمنو اذا قمتم الی الصلاه فاغسلوا وجوهکم و ایدیکم الی المرافق وا مسحوا و برؤسکم و ارجلکم الی الکعبین ؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، چون به نماز برخیزید، صورت و دست هایتان را تا آرنج بشویید و سر و پاهای خودتان را تا بر آمدگی پیشین (هر دو پا) مسح کنید.»

 وضو به صورت یک عبادت دردستور کار مسلمانان قرار گرفته و عبارت است از شستن صورت و دو دست و مسح سر و دو پا با شرایط خاص که موجب نورانیت و معنویت خاص همراه با نظافت شخصی می گردد.

 بنابراین وقتی که ما روزی چند بار برای نماز وضو می گیریم، گذشته از زدودن آلودگی، به اعصاب و کل عضلات بدن آرامش می دهیم و خستگی و کسالتی را که در اثر کار روزانه و سستی خواب به ما دست می دهد، از بین می بریم و به چهره خود نشاط و روشنایی و شادابی می بخشیم و خود را آماده زدودن آلودگی های جسمی می سازد، کسانی که به راستی نماز را با توجه و حضور قلب می خوانند، دارای چهره ای پاک و نورانی و رفتاری آرام و باوقارند.

حکمت های وضو از دیدگاه علم بهداشت

1- بهداشت روانی

تجربه نشان داده و از نظر علمی نیز به اثبات رسیده، که وضو باعث طهارت و نورانیت باطن انسان شده و حالتی معنوی در انسان ایجاد می کند که سبب نشاط و شادابی روح می گردد و از نظر معنوی، چون با قصد قربت و برای خدا انجام می شود اثر تربیتی دارد، مخصوصاً چون مفهوم کتابی آن این است که از فرق تا قدم در راه اطاعت تو گام بر می دارم، موید که این فلسفه اخلاقی و معنوی است.

همچنین، در قسمت های بعد خواهیم دید که تماس آب با پوست بدن اثر خاصی در تعادل اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک دارد.

2- بهداشت جسمی

از این نظر، فایده وضو کاملاً روشن است، چرا که شستن صورت و دست ها، آن هم پنج بار و یا لااقل سه بار در شبانه روز اثرات قابل ملاحظه ای در نظافت بدن دارد، همچنین، مسح کردن بر سر و پشت پاها که شرط آن رسیدن آب به موها یا پوست تن است، سبب پاکیزه نگه داشتن این اعضاء می شود که در ادامه به طور مختصر به بیان این فواید می پردازیم.

3- بهداشت پوست و مو

همان طور که می دانیم برخی بیماری ها تظاهرشان از پوست شروع می شود. مثلاً برخی بیماری های قارچی، پوست نواحی چین دار بدن مثل کشاله ران، زیر بغل، لا به لای انگشتان و ... را درگیر می کنند که با مسح صحیح حد فاصل انگشتان می توان به نوعی از ایجاد بیماری پیشگیری نمود و به همین ترتیب مسح سر نیز می تواند توجه انسان را به ضایعات دیگر خصوصاً عفونت ها جلب نماید و انسان را برای رفع آنها آگاه سازد.

4- بهداشت گوارشی

پیشگیری از ابتلا به بسیاری از بیماری های گوارشی که از این راه ایجاد می شوند، ضرورت دارد و دست و صورت انسان که غالباً در معرض کثافات و میکروب های مختلف می باشند، لازم است در روز به واسطه وضو چند مرتبه ای شسته شوند.

5- بهداشت دهان و دندان

امام علی(ع) فرمودند:« والمضمضه و الاستنشاق بالماء عندالطهور طهورللفم والانف؛ شستن دهان و بینی هنگام وضو و غسل، پاک کننده دهان و بینی است.»

 بنابراین، رعایت بهداشت دهان و دندان و پیشگیری از بیماری های مختلف آن، از جمله پوسیدگی دندان ها و بیمارهای مختلف آن، از جمله پوسیدگی دندان ها و بیماری های لثه و بافت های اطراف آنها و... امری مسلم است که قرن ها قبل بسیار جالب مولا علی (ع) آن را بیان داشته و در احکام وضو نیز بدان تاکید شده است، چرا که شستن چند باردهان و دندان ها در طول روز باعث طهارت آن نواحی شده و اثر بسیاری در پیشگیری عفونت های مربوط و همچنین نواحی مجاور دارد.

 یکی از راه های عمده انتقال عفونت های تنفسی و یا بسیاری از عفونت های دیگر، بینی است. یعنی استنشاق میکروب از راه بینی یک روش عمده انتقال بسیاری عفونت هاست، خصوصاً در فصل سرما به علت تجمع نزدیک به هم افراد در محیط های بسته که سبب شرایط مناسبی جهت انتقال عفونت ها از همین راه می شود ، بیماری امکان شیوع بیشتری می یابد و به همین علت در فصل سرما شایع ترین علل مراجعه بیماران چه خردسال و چه بالغین به مراکز درمانی و کلینیک ها، سرما خوردگی است که عمده انتقال بیماری از راه بینی است. بسیاری از مسایلی که در باب احکام وضو آمده، چند مرتبه چشیدن آب و نیز استنشاق و حتی شستن قسمتی از درون بینی هنگام وضو، توصیه شده است.

 یکی از مهم ترین راه های جلوگیری از انتقال عفونت های تنفسی و یا به عبارت ساده تر، اولین سد دفاعی بدن در مقابل این عفونت ها، مژک هایی هستند که در مخاط بینی وجود دارند و با تماس هوای آزاد مرطوب می شوند و به عنوان مانعی در عبور میکرب ها و مواد زاید به دستگاه تنفسی عمل می کنند.

6- وضو از نظر نور و فیزیولوژی (فیزیولوژی سیستم عصبی)

بنابراین، با توجه به نقشه آدمک حسی، روشن است که وقتی در جریان وضو، داخل دهان، ،صورت، ساعد ها، کف دست ها، جلوی سر و روی پاهای آدمک حسی تحریک شوند، قسمت اعظم قشر حسی تحریک می شود و هوشیاری به سطح بالایی می رسد، در حالی که فقط چیزی حدود 20 در صد از سطح بدن مرطوب شده است و اگر شخص به جای وضو، کل بدن خود (یعنی 5 برابر مساحت وضو) را می شست، چیز زیادی بر تحریک ناشی از وضو افزوده نمی شد.

 پس وضو با مرطوب کردن 20 درصد از سطح بدن، تقریباً کار مرطوب کردن تمام بدن را انجام می دهد و این موضوع واقعاً یک معجزه است، یعنی 20 درصد در مقابل 80 درصد مستحبات وضو و اصول علمی.

1- وضو گرفتن قبل از خواب:

 از نظر صاحب نظران رشته روان شناسی، جهت بهداشت صحیح خواب و داشتن خوابی راحت، باید اصولی را رعایت نمود که از جمله آنها، دوش گرفتن ملایم قبل از رفتن به رختخواب است و جالب این که در ادامه تاکید می شود، این روش هر شب تکرار گردد.

 بنابراین، برای دست یابی به یک خواب راحت و آرامش بعد از آن، دوش گرفتن و استحمام قبل از خواب مفید است که وضو می تواند جای آن را بگیرد.

2- وضو گرفتن قبل از مطالعه:

 از لحاظ توجه و تمرکز و افزایش هوشیاری در قسمت های قبل بحث شد. نواحی مرتبط با وضو، بیشترین وسعت را در قشر حرکتی مغز دارند و هر چه تحریک این قشر هم بیشتر باشد، خواب آلودگی و کسالت از انسان دور می شود.

3- وضو گرفتن با آب سرد:

 تجربه نشان داده و از نظر علمی نیز به تایید رسیده است که آب سرد نسبت به آب گرم قدرت تحریک حسی بیشتری دارد.

4- خشک نکردن اعضا بعد از وضو:

 به علت تماس طولانی تر آب با سطح بدن مدت تحریک حسی طولانی تر شده و تحریک حسی تقویت می شود.

 همچنین امام صادق(ع) می فرمایند: «من ذکر اسم الله علی وضوئه فکانما اغسل ؛هر کس ذکر خدا را به هنگام وضوبگوید، مانند این است که غسل کرده باشد.»

 بنابراین، اولین دانشمندان بشری که از ساختمان سیستم عصبی و قشر مغز آگاهی داشته اند، پیامبر گرامی اسلام (ع)و ائمه اطهار(ع) بوده اند که در قرن ها قبل با بیاناتی بسیار جالب بدین موضوع اشاره نموده اند، پس به راستی هم عیش العلم و موت الجهل یخبرکم حلمهم و ظاهرهم عن باطنهم و صمتهم عن حکم منطقهم...

خاندان پیامبر(ع) باعث زنده بودن علم و موجب مرگ جهلند، بردباری و علم ایشان شما را از فضیلت و عملشان آگاه می سازد، ظاهرشان از صفای باطن و خاموش شان در برابر آن چه به کارشان نمی آید به شما از استواری و درستی سخن و منطقشان خبر می دهد.

 کسی که با وضو بخوابد بستر او برایش مسجد می شود، و خوابش (ثواب کسی را دارد که) به نماز مشغول است تا این که شب را به صبح رساند. و اگر کسی بدون وضو خوابید بسترش برای او قبر خواهد بود و مانند مرداری می ماند تا صبح شود.

 وضو گرفتن برای بسیاری از ما ناخوشایند و مشکل است بعضی وقت ها با خود می گوییم کاش می شد نماز را بی وضو خواند مخصوصاً در فصل سرما دشواری آن به نظرمان دو چندان می شود .

 اما اگر کمی در مورد وضو و تأثیرات مثبت آن بر روی روح و جسممان بیشتر بدانیم شاید ترجیح بدهیم که همه با وضو باشیم .

فلسفه و فواید وضو چیست؟

فلسفه و فایده وضو از دو نظر قابل توجه می باشد. یکی آثار وضو از نظر دنیوی و بهداشتی و دیگر از جهت معنوی است.

اینک توجه شما عزیزان را به علت وضو از دو جهت مادی و معنوی جلب می نمایم. (برای پرهیز از طولانی شدن مطلب فواید معنوی وضو را در مبحثی جداگانه خدمت شما عزیزان عرض خواهیم کرد)

- آثار دنیوی و بهداشتی وضو:

آثار دنیوی

1- سبب طول عمر:

رسول خدا صلی الله علیه واله وسلم فرمود: « یا انس! اکثر من الطّهور یزید الله فی عمرک، و ان استطعت ان تکون بالّبل و النّهار علی طهارة فافعل، فانک تکون اذامت علی طهارة شهیداً ؛ ای انس: سعی کن طاهر و با وضو باشی که خداوند بر طول عمرت می افزاید، و اگر توانستی شب و روز با وضو باشی این کار را انجام بده، زیرا اگر در حال وضو از دنیا بروی پاداش و ثواب شهید را خواهی داشت. » (1)

2- برآورده شدن حاجت:

امام صادق علیه السلام فرمود: «انّی عجبت ممّن باخذ فی حاجة و هو علی وضوء کیف لا تقضی حاجته ؛ من تعجب می کنم از کسی که دنبال حاجت و کاری است در حالی که با وضو است، حاجتش برآورده نشود! » (2)

3- ثواب شهید:

رسول خدا صلی الله علیه واله وسلم فرمود: «من نام علی الوضوء ان ادرکه الموت فی لیله مات شهیداً ؛کسی که با وضو بخوابد، اگر در شب، مرگ به سراغش آمد، این شخص شهید از دنیا رفته است. (4)

4- خواب با وضو:

رسول خدا( صلی الله علیه واله وسلم) فرمود: «من نام متوضا کان فراشه له مسجداً، و نومه له صلوة حتی یصبح، و من نام علی غیر وضوء کان فراشه له قبراً و کان کالجیفة حتّی یصبح ؛ کسی که با وضو بخوابد بستر او برایش مسجد می شود، و خوابش (ثواب کسی را دارد که) به نماز مشغول است تا این که شب را به صبح رساند. و اگر کسی بدون وضوء خوابید بسترش برای او قبر خواهد بود و مانند مرداری می ماند تا صبح شود.» (4)

5- باعث زیادی رزق:

امام صادق علیه السلام فرمود: «من سره ان یکثر خیر بینه فلیتوضا عند حضور طعامه ؛ کسی که دوست دارد بر خیر و برکت منزلش بیفزاید هنگام غذا خوردن وضو بگیرد.» (5)

و همچنین آن حضرت علیه السلام فرمود: «الوضوء قبل الطّعام و بعده یزیدان فی الرّزق ؛ وضو و (شستن دست و صورت) پیش از غذا و بعد از آن باعث زیادی روزی می گردد.» (6)

6- سبب از بین رفتن غم و غصه:

رسول خدا صلی الله علیه واله وسلم فرمود: اوله ینفی الفقر و اخره ینفی الهم ؛ وضو و (شستن دست و صورت) پیش از غذا باعث از بین رفتن فقر، و بعد از آن سبب از بین رفتن غم و غصه خواهد شد. (7)

رسول خدا( صلی الله علیه واله وسلم فرمود): «ای انس: سعی کن طاهر و با وضو باشی که خداوند بر طول عمرت می افزاید، و اگر توانستی شب و روز با وضو باشی این کار را انجام بده، زیرا اگر در حال وضو از دنیا بروی پاداش و ثواب شهید را خواهی داشت.»

7- فرو نشاندن غضب:

رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم فرمود:« اذا غضب احدکم فلینوضّا ؛ زمانی که یکی از شما خشمگین شد، وضو بگیرد.» (8)

آثار بهداشتی وضو:

امام رضا علیه السلام فرمودند: «انما امر بالوضوء لیکون العبد طاهراً اذا قام بین یدی الجبّار عند مناجاته ایّاه، مطیعا له فیها امره، تقیاً من الادناس و النجاسة، فیه من ذهاب الکسل و طرد النّعاس و تزکیة الفوار للقیام بین یدی الجبّار؛ خداوند سبحان امر به وضو کرده تا اینکه انسان وقتی در پیشگاه خداوند برای مناجات حق تعالی قرار می گیرد، طاهر و پاکیزه گردد و مطیع دستورات او باشد. و همچنین به وسیله وضو انسان را از پلیدی ها و نجاسات پاک می گردد، و نیز به سبب وضو، سستی و چرت از بین می رود و قلب برای نماز و حضور نزد حق تعالی پاک خواهد گشت.» (9)

 امام صادق علیه السلام فرمود: « اذا اردت اطّهارة و الوضوء فتقدم الی الماء تقدمک الی رحمة الله، فان الله تعالی قد جعل الماء مفتاح قربته و دلیلاً الی بساط خدمته و کما انّ رحمة الله تطهّر ذنوب العباد کذلک النّجاسات الظاهرة تطهرها الماء لاغیر ... ؛ هنگامی که خواستی پاک و با وضو باشی، آن را با آب شروع کن مانند شروع تو در رحمت خداوند بزرگ، برای اینکه حق تعالی آب را کلید تقرب به سوی خویش و دلیلی بر گستردگی خدمتش (به بندگان) قرار داده است. همان گونه که رحمت خداوند سبحان گناهان بندگان را پاک می کند همچنین آب فقط نجاسات ظاهر را پاک می کند.» (10)

 همانطوری که در این روایات آمده است یکی از علل وضو برای این است که انسان وقتی می خواهد در برابر خالق هستی که آفریننده تمام زیبایی ها است قرار بگیرد ظاهرش تمیز و پاکیزه باشد، و به وسیله وضو خود را از آلودگی و نجاسات پاک نماید و چرت و بی حالی را از بین ببرد، و با قلبی نورانی و ظاهری شاداب و با طراوت در محضر محبوب قرار گیرد.

 بنابراین یکی از خواص وضو مربوط به سلامت جسم و بدن می باشد، زیرا بدنی که روزی حدّاقل سه مرتبه تمیز شسته شود به مراتب سالم تر از بدنی است که شسته نشود، انسانی که روزی چندین بار چهره خود را با آب وضو می شوید بسیار شاداب تر و با نشاط تر از کسی است که با وضو و نماز سر و کار ندارد. بر همین اساس دانشمندان برای وضو و غسل فوائد فراوانی بیان کرده اند که به بعضی از آنها اشاره می کنیم.

* وضو و غسل باعث به وجود آمدن تعادل از دست رفته رگ های سمپاتیک (رگ های محرّک) می شود، زیرا بسیاری از اوقات مخصوصاً در بزرگترها در اثر سبقت رگ ها و اعصاب پاراسمپاتیک، رگ های سمپاتیک کنترل و تعادل خود را از دست می دهند، که از بین رفتن تعادل آنها باعث عدم تعادل در دستگاه های بدن می شود و با گرفتن وضو و غسل این تعادل برقرار می شود.

* مضمضه در وضو سبب تعادل عضلات لب ها و زیبایی آن ها می شود.

* مضمضه باعث تحرّک و توجّه خون به طرف دهان و قلب و در نهایت به سوی مغز است.

* استنشاق در وضو محیط بینی را قلیائی و برای دفاع در برابر آلودگی ها آماده می سازد.

* استنشاق در وضو سبب ادامه نظم ریتم تنفسی می گردد.

* ذرّات گرد و خاک سبب خشک شدن محیط بینی می شوند، اما استنشاق آن خشکی را از بین 
    می برد و باعث مرطوب نگه داشتن محیط بینی می گردد.

* و نیز در خنک کردن هوای بینی در هوای گرم موثر است آن هوایی که باید خنک شود و به 
    ریه برسد.

خلاصه این که: وضو در سلامت بدن و طراوت و شادابی آن اثر زیادی دارد.

 منبع:http://quran66.blog.ir

پی نوشت ها:

1- مستدرک الوسائل، ج 1، ص 43، چاپ قدیم، ج 1، ص 299 جدید؛ کنزالعمال، ج 9، ص 293. ش26063 ؛ بحارالانوار، ج 77(80) ، ص 305

2- وسایل الشیعه، ج 1، ص 262

3- مستدرک الوسائل، ج 1، ص 42، چاپ قدیم (ج1، ص 296 چاپ جدید)

4- همان، ص 42، چاپ قدیم (ج 1، ص 297 چاپ جدید)

5- فروع کافی، ج 6، ص 290

6- همان، ج 6، ص 290، کتاب الاطعمه

7- بحارالانوار، ج 77، ص 312 ؛مستدرک، ج 1، ص 51، چاپ قدیم

8- الحقایق از مرحوم فیض، ص 215؛ عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج 2، ص 104 با کمی تفاوت

9- مستدرک الوسائل، ج1، باب 47، ص 353، روایت 829

10- تفسیر نمونه، ج 3، ص 400، و ج 4، ص 251 الی 295 ؛ اولین دانشگاه و آخرین پیامبر صلی الله علیه واله وسلم، ج 13، ص 85 الی 88، و ص 233 و 246، و ... 

منبع:http://quran66.blog.ir

مهدی رمضانی زین آباد ؛ کارشناس امور قرآنی اداره تبلیغات اسلامی ورامین

۰ ۰