احکام اسلامی

به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ محمد عزیزیان، کارشناس ارشد علوم ارتباطات اجتماعی در یادداشتی به تبیین جایگاه و ارزش انسان در کلام حضرت علی علیه‌السلام و در کتاب نهج البلاغه پرداخته است که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:

بیایید تا با هم سعی کنیم چشمانمان تنها او را ببینند، گوش‌هایمان تنها کلام او را بشنوند. قادر مطلق اوست. با او رفیق شویم که غیر از او چیزی نیست. اوست که به ما انسان ها ارزش داده پس قدر این ارزش را بدانیم. انسان عاقل برای منفعت خودش هم که باشد، با قادر طرح دوستی و محبت می‌ریزد، پس باید با قادر مطلق طرح رفاقت و عشق بریزیم که هدف از خلقت همین است. تمام دنیا و آفرینش، وجه خداست و از او منشاء می گیرد، ارزش انسان در دوستی با خداوند فراتر از دوستی خالق با فرشتگان مقربش است، چنانچه بدین چشم نگاه کنیم خوب راهی را پیش گرفته و سریع به مقصد خواهیم رسید.

«استأدى الله سبحانه الملائکة ودیعته لدیهم و عهد وصیته إلیهم فی الإذعان بالسجود له و الخنوع لتکرمته فقال سبحانه [لهم‏] اسجدوا لآدم فسجدوا إلا إبلیس‏- [و قبیله اعترتهم‏] اعترته الحمیة و غلبت [علیهم‏] علیه الشقوة و [تعززوا] تعزز بخلقة النار و [استوهنوا] استوهن خلق الصلصال فأعطاه الله النظرة استحقاقا للسخطة و استتماما للبلیة و إنجازا للعدة فقال‏ فإنک من المنظرین إلى یوم الوقت المعلوم»

خداوند از فرشتگان خواست تا آن چه در عهده دارند انجام دهند، و عهدى را که پذیرفته‏‌اند وفا کنند، اینگونه که بر آدم سجده کنند، و او را بزرگ بشمارند و فرمود: «بر آدم سجده کنید پس فرشتگان همه سجده کردند جز شیطان» غرور و خود بزرگ بینى او را گرفت و شقاوت و بدى بر او غلبه کرد و به آفرینش خود از آتش افتخار نمود، و آفرینش انسان از خاک را پست شمرد. خداوند براى سزاوار بودن شیطان به خشم الهى و براى کامل شدن آزمایش و تحقق وعده‏‌ها، به او مهلت داد و فرمود: تا روز رستاخیز مهلت داده شدى.» (فرازی از خطبه یک نهج البلاغه)

حضرت امیرالمومنین علی(ع) در این خطبه گرانقدر اشاره به ارزش انسان در بارگاه ملکوتی حضرت حق می‌فرمایند. فرشته مقربی که بیش از شش هزار سال به درگاهش سجده نموده امر به سجده در برابر انسان می‌نماید. پس ای انسان بدان چه ارزش والایی نزد پروردگارت دارا هستی. تو ای انسان، شایسته تعظیم هستی، پس بنابراین شایستگی ات را با خلوص کامل ابراز کن.

خطبه فوق را از منظر دیگر نیز می‌توان مورد کند و کاو قرار داد: حضرت امیر المومنین علی(ع) اشاره به غرور و خود بزرگ‌بینی انسان می‌کنند و می‌فرمایند: فرشته مقرب با آن همه عبادت و سجده مقابل پروردگار تنها به دلیل یک عمل زشت و نافرمانی از درگاه باریتعالی رانده شده، حال تو ای انسان مراقب خود باش که مبادا دچار لغزش شوی و همچون شیطان رجیم رانده شوی. خداوند بزرگ شیطان را به دلیل تکبرش راند، تکبر و غروری که در تو نیز دیده میشود. خداوند بزرگ از غرور و تکبر و خود بزرگ بینی بیزار است، پس تو ای انسان مراقب باش . 

حضرت امیر المومنین علی(ع) در خطبه 192 چنین می‌فرمایند: «الحمد لله الذی لبس العز و الکبریاء و اختارهما لنفسه دون‏‏خلقه و جعلهما حمى و حرما على غیره و اصطفاهما لجلاله‏رأس العصیان‏و جعل اللعنة على من نازعه فیهما من عباده ثم اختبر بذلک ملائکته المقربین لیمیز المتواضعین منهم من المستکبرین فقال سبحانه و هو العالم بمضمرات القلوب و محجوبات الغیوب‏ «إنی خالق بشرا من طین فإذا سویته و نفخت فیه من روحی فقعوا له ساجدین فسجد الملائکة کلهم أجمعون إلا إبلیس»

«ستایش خداوندى را سزاست که لباس عزت و بزرگى پوشید، و آن دو را براى خود انتخاب و از دیگر پدیده‏‌ها باز داشت. آن دو را مرز میان خود و دیگران قرار داد و آن دو را براى بزرگى و عظمت خویش برگزید و لعنت کرد آن کس را که در آرزوى عزت و بزرگى با خدا به ستیزه برخیزد ، از این رو فرشتگان مقرب خود را آزمود، و فروتنان را از گردنکشان جدا فرمود. با آن که از آنچه در دل‏هاست، و از اسرار نهان آگاه است، به فرشتگان فرمود من بشرى را از گل و خاک مى‏آفرینم، آنگاه که آفرینش او به اتمام رسید، و روح در او دمیدم، براى او سجده کنید، فرشتگان همه سجده کردند مگر ابلیس که نخوت و غرور او را فرا گرفت.» (فرازی از خطبه 192)

حضرت امیرالمومنین علی(ع) اشاره به این موضوع دارند که عزت و بزرگی تنها و تنها مخصوص ذات حق تعالی است وبنده حق ورود به این صفت را ندارد چنانچه بنده بخواهد در محضر خداوند عزیز بماند، می بایست تواضع را بر لوح ذهن وقلب خود بنگارد و خویشتن را منقش به این صفت منزه گرداند. 

انسانی که تنها آرزویش عزت و بزرگی (تکبر و غرور و خود بزرگ بینی) به طور حتم مورد لعن و دوری خداوند قرار می‌گیرد. خداوند بزرگ تمامی ارزشها را به انسان عطا نمود، عزت وبزرگی را مخصوص خود گردانید ، اوست که این عزت و بزرگی را هر زمان که صلاح بداند و به هر بنده ی مومنی که بخواهد، میدهد.

 همانگونه که در آیات« إِنَّ الْعِزَّةَ لِلّهِ جَمِیعًاعزّت، همه از آنِ خداست.» (آیه 65 یونس) و «وَلِلَّهِ العِزَّةُ وَلِرَسولِهِ وَلِلمُؤمِنینَ» عزت مخصوص خدا و رسول او و مؤمنان است» (آیه 8 منافقون) اشاره به این امر می‌نماید.

با سیری در این فرمایشات حضرت امیرالمومنین علی(ع) متوجه عمق این مسئله میشویم که تنها و شاید بهترین راه مقابل خداوند دوری از غرور ونخوت که خواست شیطان است است. مقابل خداوند تعظیم بدون چون و چرا و دوری گزیدن از این صفات رذیله برازنده انسان ارزشمند است.

آدمی برای رسیدن به عزت و بزرگی سه اصل را میبایست رعایت کند و آنها را در طول زندگی خویش به کار بندد.

بالاترین ایمان و بالاترین محبتها ، محبت به خداوند است زیرا جز او کسی سزاوار ایمان ورزیدن و محبت کردن نیست و کسی جز او شایسته محبوبیت نیست در واقع: 

به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست/ عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست 

در همین مورد قرآن کریم آیه ی هشت سوره منافقون اشاره به این موضوع دارد که ایمان قویست که سبب می‌شود خداوند بزرگ و بلند مرتبه ، عزت و بزرگی اش را به بندگان خویش عطا می فرماید.

عزت و بزرگی در دستان باریتعالی است چنانچه‌ طالب این بزرگی هستی، می بایست مقابل ایزد منان خاضع و خاشع باشی. چنانچه در این مورد، حضرت امیر المومنین علی (ع) در حکمت 123 میفرمایند: « طوبى لمن ذل فی نفسه» خوشا به حال آن کس که خود را کوچک می شمارد.

یا در فرازی از نامه 31 چنین می فرمایند:« إذا أنت هدیت لقصدک فکن أخشع ما تکون لربک» آنگاه که به راه راست هدایت شدی در برابر پروردگارت از هر فروتنی خاضع تر باش.

پارسایی یعنی اطاعت محض از خداوند. چنانچه بنده، پارسایی پیشه نماید و اوامر خداوند را در هر زمینه ای به کار بندد ، قطعا عزت خدادادی نصیبش خواهد گردید. نتیجه اینکه ، انسان از ارزش والایی نزد خداوند برخوردار است،  اما این ارزش را نباید با غرور و خود پسندی و تکبر که از صفات شیطان است از میان بردارد.